Blog

Pauline Res en Charlotte Res schrijven elke maand samen met Yvonne van Almaren een nieuwe blog.

Met de deur in huis


Ik word regelmatig verrast door de opening die mensen kiezen als zo ons bellen om een overlijden door te geven. Je weet niet altijd direct waar het naar toe gaat. Ook nu. De dochter valt met de deur in huis: “ jullie staan altijd in het krantje, ik heb steeds gedacht: die moet ik hebben.” En dan volgt de mededeling dat haar bijna 100-jarige moeder is overleden.

Het is coronatijd, dus het zal een kleine samenkomst worden, maar dat was het anders denk ik ook geweest. Op deze leeftijd is het sociale netwerk meestal behoorlijk klein geworden. Moeder heeft twee dochters. Hun stemmen lijken op elkaar, maar verder verschillen ze bijna in alles. De ene dochter is hip en modern, de andere dochter houdt van klassiek. Af en toe bemerk ik enige animositeit. Als ik naar het 06-nummer van de jongste vraag en ze naar haar handtas grijpt, zegt de oudste: “je kent je 06-nummer toch wel uit je hoofd?”. Toch zullen ze het met elkaar moeten rooien. Ze zijn verstandig genoeg om dit te beseffen.

De bijeenkomst vindt plaats in Amersfoort. De dominee uit het verzorgingshuis waar moeder woonde, leidt de dienst. De dochters vertellen over hun gelukkige jeugd. Na afloop gaan we naar de begraafplaats, op dat moment begint het te hozen. De temperatuur is aangenaam en het is windstil. Onder de mooie witte Alting & Res paraplu’s lopen we de begraafplaats op naar het graf. Als we terugkomen is het weer droog. 


Informeel afscheid in Franse sfeer


Begin april heb ik telefonisch contact. Haar echtgenoot heeft longkanker en hij is uitbehandeld. Ze zijn samen in quarantaine - het is nog steeds coronatijd. Op 24 mei belt ze nogmaals: hij gaat waarschijnlijk snel overlijden en zo gebeurt het ook - nog geen 3 uur later. 

Ze wonen midden in het centrum in een prachtig appartement. Hij wordt thuis opgebaard. Nog geen twee weken terug is zijn broer overleden. De familie heeft veel te verwerken, maar ze zijn heel rustig en enigszins gelaten. 

Op zaterdag is de uitvaart. We dragen hem het appartement uit op een overvol Vredenburgplein midden tussen de marktkramen. De rouwauto kan er nog net komen. Vandaar uit, loopt de familie naar de afscheidslocatie Palladio. Een prachtige plek midden in de stad, waar je je in Zuid-Frankrijk waant. Het past net met 30 personen (op 1,5 meter afstand). Enigszins improviseren vanwege corona, maar misschien juist daarom wordt het een mooi, intiem en informeel afscheid. Het is ook nog eens prachtig weer en we kunnen daarna buiten de lunch (in de meegenomen boxen) nuttigen. Daarna brengen we hem met 5 personen naar Den en Rust. 

 

De cirkel is rond


Het gaat niet lang meer duren. Ongeveer alles aan zijn lichaam heeft het begeven, terwijl hij toch pas 66 jaar is. Hij is een topdocent die op handen gedragen wordt door zijn pupillen, hun ouders en collega’s. Twee maanden voor zijn pensioen ingaat overlijdt hij. Ik bereid de uitvaart voor met zijn vrouw en haar broer. Ze kennen mij van eerdere uitvaarten.

Het is nog steeds coronatijd. Het gezelschap is beperkt tot dertig mensen, gelukkig mag er inmiddels wel weer horeca. De school dringt aan op een livestream, ze willen graag betrokken worden. Na lang wikken en wegen besluit mevrouw dat ze dat ten koste vindt gaan van de intimiteit. Er wordt wel een video registratie gemaakt, die ze na afloop kunnen delen. De uitvaart is prachtig, de deuren van de aula staan open, het thema is de zee. 

 Het meest indruk maakt het verhaal van twee neven. Ze vertellen over hun suikeroom, die hen kennis heeft laten maken met muziek, festivals en het leven. Je wenst iedereen zo’n oom toe. Na de laatste groet, brengen we de kist weg over het laantje en overhandigen de kist aan de aula medewerker die op ons staat te wachten onder de bomen. Ze blijkt Bo te heten tot grote vreugde van mevrouw. De lievelingshond van haar man, die ze thuis heeft gelaten, heet ook Bo. Voor haar is de cirkel hiermee rond en voelt het als een geschenk.

Hartverscheurend

Op 24 jarige leeftijd besluit hij uit het leven te stappen. Een intelligente, sociale, sportieve jongen, waarvan heel veel werd gehouden door zijn ouders, twee jongere broertjes, zijn vriendin, familie en vrienden.
Een gevoelige jongen die al een aantal jaren last had van depressiviteit. Hij heeft hij afscheidsbrieven geschreven waarin hij heel zorgvuldig uitlegt hoe hij, ondanks het besef welk verdriet hij hiermee te weeg brengt, tot dit besluit komt en dat hij op dat moment een gevoel van rust voelt. 

De familie besluit om de brief aan het begin van de afscheidsbijeenkomst voor te lezen, waarna er voor velen meer begrip is voor zijn daad. 

De ouders en broertjes werken de hele week hard om er een mooi afscheid van te maken. Tot in de kleinste details wordt de setting bedacht en uitgewerkt. Het podium van de kerk wordt bedekt met zacht groen mos, veel kaarsen, boomstammen waarop de kist komt te staan en twee gigantische vazen waarin alle meegebrachte losse bloemen worden gestoken door de bloemist. Het levert twee prachtige bloemstukken op. Vader, moeder, broertjes, zijn vriendin en 2 vrienden spreken. Na de bijeenkomst lopen we achter de rouwauto aan naar Slot Zeist, waar de rouwauto midden op het plein blijft staan. Fakkels staan rondom opgesteld. Na de condoleance rijden we door een indrukwekkende haag met het gezin naar het crematorium. Het allerlaatste moment, de invoer van de kist, is hartverscheurend. 


Vertrouwd gezicht

Voor de derde keer wordt mijn hulp ingeroepen. Eerder deden we de uitvaart van haar moeder en van haar enige broer. Nu is haar schoonzus overleden, de vrouw van haar vier jaar geleden overleden broer. Ik heb de schoonzus de laatste jaren op afstand gevolgd. Ze leed aan Parkinson. Af en toe zag ik haar toch weer fietsen. Een val en een heupfractuur worden haar noodlottig. Haar schoonzus haalt haar naar huis om in haar eigen vertrouwde omgeving te kunnen sterven. 

 Als ik het nieuwe appartement betreed, dat ze een paar jaar geleden betrok, ben ik onder de indruk van de inrichting en de prachtige grote tuin. Het mocht niet baten, ze was hier niet gelukkig. Het gemis van haar man was ondraaglijk voor haar. Samen een bedrijf opgebouwd, geen kinderen. Ze gingen vroeg met pensioen en bevoeren daarna de oceanen op een zeilboot. Haar uitvaart zal lijken op de uitvaart van haar man. In de Geertekerk, met de kist in het midden bedekt met de vlaggen van over de hele wereld. Gezien het geïsoleerde leven dat zij de laatste jaren leidde, valt het me mee dat er zoveel mensen zijn gekomen. Er is verdriet om haar heengaan en om haar moeilijke, eenzame jaren. De tocht naar de kerk is op de loopkoets, geteisterd door regenvlagen en windstoten. Na de uitvaart breng ik haar met 7 vrouwen naar crematorium Domstede.


De koningin

Haar uitvaart was gigantisch. Een vrouw van 93 jaar, die 200 man op de been weet te brengen. Ze werd wel de koningin genoemd. Ze stond boven de partijen, had geen oordelen, kon goed luisteren en zocht naar het compromis als er verschillend over zaken werd gedacht zoals in haar vakgroep maatschappijleer op de MEAO. Ze was één van de weinige vrouwen uit haar dispuut, die is gaan werken. 

Ook als moeder was ze liefdevol, betrokken en een goed luisteraar - zonder snel te oordelen. Ze had een gelukkig huwelijk en vier kinderen, twee jongens en twee meiden. Wat wil je meer? Zoals ze zelf zei: ‘ik heb een prachtig leven gehad’. De voorbesprekingen doet de familie zonder mij, dat werkt snel, ik hoef alleen maar af te stemmen met de twee dochters. 

Eerder heb ik twee keer gesprekken gehad met mevrouw. De eerste keer was ze nog heel goed te pas, maar een week na het gesprek kreeg ze een tia, en daarna werd het snel minder. Ze kreeg de diagnose dementie. Dat wilde ze niet meemaken. Ze liet haar kinderen de levenseinde kliniek inschakelen die kwamen 8 keer. Ze kreeg de verlangde toestemming op euthanasie. In deze fase kwam ik nog een keer bij haar op bezoek. Met een blijmoedigheid werd haar uitvaart besproken. Ze was er volledig bij, maar ook volledig onthecht. Voor de dochters was het verwarrend, ze wilden misschien wel zien dat hun moeder verdrietig was. Maar dat was ze niet. Misschien dat ze dat in een eerdere fase geweest is?


Sprakeloos

Drie dagen voor zijn overlijden wordt Hans ziek. Hij wil er geen dokter bij halen.De dag tevoren heeft hij zelfs samen met zijn vrouw nog boodschappen gedaan. In de nacht van 28 op 29 januari staat hij rond een uur of twee ‘s nachts op en valt hij, waarschijnlijk door een flauwte, van de trap. In het UMC blijkt dat hij een ernstige hersenbloeding heeft gehad. Het ziet ernaar uit dat hij in één keer “weg” was. Hij is op dat moment 65 jaar en stond nog midden in het werkende leven. Zijn werk was, buiten zijn gezin, zijn lust en zijn leven. Hij was een zeer gewaardeerd en gevierd collega zo blijkt uit alle reacties. 

Zijn vrouw en twee dochters zijn totaal van de kaart. Ze willen een uitvaart in kleine kring. Zijn vrouw wil het liefst helemaal geen bijeenkomst met andere mensen en wil of kan ook niets zeggen. We houden het klein met 50 genodigden. De oudste dochter kan wel haar verhaal houden en ik spreek namens de jongste dochter. Verder spreekt nog een collega. De dochters hebben mooie muziek voor hem uitgekozen. 

Een half uur nadat de condoleance is begonnen gaat zijn vrouw naar huis. Het is allemaal teveel voor haar.


Ontdaan

Op 93 jarige leeftijd overlijdt hij in De Biltse Hof in Bilthoven. Zijn vrouw van 89 jaar, die nog zelfstandig woont, krijgt diezelfde avond nog een tia. De 4 dochters en zoon zitten tot laat in de nacht in het ziekenhuis met hun moeder. Als ik hen de volgende dag spreek, zit de hele familie er behoorlijk doorheen. Maar gedurende de dagen in aanloop naar de uitvaart, wordt iedereen sterker en inventiever. Ze bereiden een prachtige foto-compilatie voor en alle 5 de kinderen schrijven een mooi verhaal over hun vader.

Op de dag van de uitvaart, als we met zijn vrouw, haar kinderen en kleinkinderen klaar staan voor de uitgeleide, wordt ze niet lekker en valt ze flauw. We zetten haar in een rolstoel in de hoop dat ze buiten met wat frisse lucht weer wat bijkomt, maar ze blijft wegvallen. We halen de arts erbij en uiteindelijk besluiten we om haar in De Biltse Hof te laten. Een kleindochter blijft bij haar en we vertrekken met de rest van de familie naar Den en Rust voor het afscheid. De familie is behoorlijk ontdaan, maar uiteindelijk weet iedereen zijn verhaal te houden en is het nog een mooi afscheid. Gelukkig hebben we een opname voor hun moeder. Hopelijk kan ze het aan om deze nog eens helemaal te zien.


Kijkraampje

Op een zomerse dag ontvang ik moeder en twee volwassen kinderen op kantoor. Het zijn bijna achterburen. De man des huizes is ziek en daarover komen ze praten. Ze hebben plannen met de uitvaart. Degene die gaat overlijden is een onconventionele creatieve man. De ideeën voor zijn uitvaart ook. Hij wil graag dat de mensen die met de stoet meelopen met 1 witte en 1 zwarte schoen komen. In de kerk wil de familie verschillende installaties neerzetten met een geluids-performance. Het gaat er zo uit zien: een rijk gedekte tafel na afloop, nog wat etensresten, half lege glazen een mooie kaars op tafel en …tafelgeluiden, met ook de stem van de overledene. Bij de voeten van de kist komt een kijkraampje. Na zijn overlijden is er een website waar mensen informatie kunnen krijgen over de gang van zaken. Uiteraard maken ze de kist - met het kijkraampje - zelf.

Ik ben benieuwd wat er van deze ideeën terecht komt als het eenmaal zover is. Een half jaar later overlijdt hij. Zijn partner is projectmanager. Haar vele competenties zet ze in om dit uitvaartproject in goede banen te leiden. Precies zoals bedacht is, wordt het uitgevoerd. Door de stad loopt een vreemde rouwstoet, met mannen en vrouwen die op een zwarte en een witte schoen lopen…
Van het kijkraampje wordt druk gebruik gemaakt. Er zijn twee schoenen te zien: een zwarte en een witte.


In het harnas gestorven

De dag begint als alle andere. Hij zegt zijn vrouw gedag en vertrekt met het bestelwagentje om brood rond te brengen bij de vaste klanten in de wijde omtrek. Zijn zoon heeft jaren geleden de SRV wagen van zijn vader overgenomen en vader werkt nog een beetje mee. Het is zijn lust en zijn leven. En nu is hij in het harnas gestorven. Op de oprit van de boerderij bij een klant is hij overleden in de auto. Voor de vorm is hij nog naar het ziekenhuis gebracht, maar daar konden ze niets meer veranderen aan de situatie.

’s Avonds wordt hij thuis gebracht en opgebaard in de woonkamer. De dag daarna is het een komen en gaan van kinderen, schoonkinderen en kleinkinderen. Ze wonen bij elkaar in de buurt en zijn gewend om veel bij elkaar over de vloer te komen. Voor het afscheid nemen in het dorp worden veel mensen verwacht. Iedereen kent de bakker en hij zal gemist worden. En zo gaat het ook, ondanks het slechte weer, staan de mensen tot buiten te wachten om de familie te condoleren.

De uitvaart zelf is gelukkig een stuk rustiger. In het nagesprek valt me op hoe realistisch de echtgenote op het verlies reageert. Ze slaapt alweer goed en heeft er alle vertrouwen in dat het met haar wel goed komt. Ze zijn tevreden over de begeleiding en de uitvaart.